Dýrmætasta eignin
Við álag drögum við oft úr svefni, hreyfingu og innihaldsríkum samskiptum sem getur til lengri tíma leitt til þess að heilsan gefur eftir. Með því að vera vakandi fyrir góðu jafnvægi lífsins gæða og því að atburðir sem geta skapað viðbótar álag við daglegt líf geta leitt til heilsutengdra vandamála, má koma í veg fyrir alvarlegar afleiðingar langvarandi streitu.
Hugtakið lífsgæði (e. quality of life) hefur eflaust ólíka merkingu í hugum fólks en flest getum við verið sammála um að það að vera heilsuhraustur sé ákveðinn grunnur að lífsins gæðum. Ekki svo að skilja að ekki sé hægt að njóta lífsgæða þó við veikjumst eða lendum í slysum en það að hafa andlegan og líkamlegan styrk til þess að takast á við lífið er mikilvæg forsenda lífsgæða.
Margir kannast við að daglegt líf geti verið krefjandi og að stundum dugi ekki orkan eða tíminn til þess að sinna öllu því sem við þurfum eða ættum að sinna. Við álag drögum við oft úr svefni, hreyfingu og samskiptum við fjölskyldu sem leiðir með tímanum til þess að eitthvað gefur eftir. Oft tökum við svo ekki eftir afleiðingunum af langvarandi álagi fyrr en að þær verða líkamlegar.
Líkamlegir verkir, stirðleiki, vöðvabólga, höfuðverkur og meltingavandamál eru kunnulegar afleiðingar langvarandi álags. En þegar betur er að gáð birtist vandinn líka í þyngslum í skapi, verri samskiptum við fólk og skorti á umburðarlyndi gagnvart öðrum, ekki síst gagnvart okkur sjálfum.
Í slíkum aðstæðum getur verið nauðsynlegt að gefa sér tíma til að setjast niður og ná yfirsýn yfir daglegt líf. Stundum getum við gert það sjálf en stundum þurfum við að leita stuðnings. Þann stuðning færðu hjá okkur.
Heilbriðgðismálastofnunin (WHO) hefur látið setja saman spurningalista sem ætlað er að meta lífsgæði fólks. Þeir þættir sem þar liggja til grundvallar eru:
- Líkamleg gæði: í líkamlegum gæðum felst að að hafa næga orku til daglegs lífs, vera verkjalaus, sofa vel og geta sinnt vinnu.
- Andleg gæði: þeir sem lifa við góð andleg lífsgæði finnst lífið hafa tilgang og njóta þess. Þeir geta einbeitt sér og eru að jafnaði ánægðir með sjálfan sig og líkamlegt útlit sitt. Þeir upplifa einnig sjaldan neikvæðar tilfinningar, þyngsli í skapi, kvíða, þunglyndi eða örvæntingu.
- Samskipta gæði: í því felst að eiga góð samskipti við aðra, búa við líkamlega nánd og eiga stuðning vísan hjá fjölskyldu og vinum.
- Umhverfis gæði: þeir sem búa við góð umhverfisleg gæði eru í umhverfi sem ekki ógnar heilsu þeirra, hafa nægja fjármuni til þess að mæta þörfum sínum og gott aðgengi að upplýsingum sem eru nauðsynlegar í daglegu lífi. Einnig eiga þeir möguleika á að taka þátt í tómstundastarfi, hreyfingu og annarri afþreyingu.
Nú er það þannig að flest upplifum við tímabil í okkar lífi þar sem okkur þykja lífsgæði okkar skert með einhverjum hætti. Slík skerðing kemur oft fram í kjölfar breytinga á lífi okkar en slíkar breytingar skapa mismikið álag eftir því hvort þær eru stórkostlegar eða léttvægar.
Mælikvarðar geta gefið vísbendingu um hversu mikið álag eða streitu ákveðnar breytingar í lífinu eru líklegar til að skapa. Streitupróf Holmes og Rahe (e. Holmes- Rahe Stress Inventory) er einn af þessum mælikvörðum en rannsóknir þeirra félaga leiddu í ljós að eftir því sem fleiri atburðir sem valda miklu álagi verða á skömmum tíma í lífi fólks, aukist líkur verulega á heilsutengdum vandamálum.
Svo dæmi sé tekið spáir líkan þeirra fyrir um að líkur aukist verulega á heilsutengdum vandamálum í kjölfar makamissis, skilnaðar, slysa, veikinda, atvinnumissis, flutninga, samsskiptavandamála, breytinga í starfi, meðgöngu og fæðingar og að líkur á heilsutengdum vandamálum aukist um allt að 80% ef margir stórir atburðir í lífi fólks koma saman á stuttum tíma eða innan 12 mánaða.