Er vinnan of dýru verði keypt?
Í lok árs 2015 voru mun fleiri konur en karlar á aldrinum 65-66 ára örorkulífeyrisþegar. Leiða má líkur að því að skýringanna sé að hluta að leita í því að þar fer fyrsta kynslóð kvenna sem tóku fullan þátt á vinnumarkaði. Þrátt fyrir miklar framfarir í tækni er vinnudagurinn enn langur á Íslandi með tilheyrandi álagi á einstaklinga og fjölskyldur.
Af einhverjum ástæðum eru konur mun líklegri en karlar til þess að verða fyrir heilsutjóni sem leiðir til örorku eftir 25 ára aldur. Það liggur einnig fyrir að 28% kvenna á aldrinum 65-66 ára voru örorkulífeyrisþegar í lok árs 2015. Sama tala fyrir karla var 15%.
Hvernig má það vera? Engar rannsóknir virðast liggja fyrir á orsökum þessa en það má velta fyrir sér skýringunum.
Ein skýringin gæti verið sú að þær konur sem nú eru um sextugt voru fyrsta kynslóð fullvinnandi kvenna á Íslandi. Þær bættu í raun við sig annarri vinnu með því að vera útivinnandi því að á sama tíma varð lítil strúkturbreyting á vinnumarkaðnum sjálfum svo ekki sé talað um á heimilunum. Vinnudagurinn var langur og svo bættist heimavinnan við ásamt öðrum verkefnum.
Nú fjörtíu árum eftir að konur fóru fyrst af fullum krafti út á vinnumarkaðinn er álagið sem fylgir heimili og börnum enn að sliga konur. Við tölum gjarnan um að lausnin á þessum vanda - ef skýringarnar eru líklegar - sé að karlarnir taki meira til hendinni heima fyrir og taki meira frumkvæði og ábyrgð á verkefnum.
Hvað með aðra lausn?
Ættu konur til dæmis að eigi kost á stuðningi til þess að missa ekki sjónar af sínum þörfum eftir að börnin koma til sögunnar? Ættu vinnuveitendur, stéttarfélög og jafnvel ríkið að leggja eitthvað til í þeim stuðningi svo að koma megi í veg fyrir að konur "brenni" upp á örfáum árum í álaginu sem fylgir því að vinna fullt starf og hugsa um heimili og börn, stundum með aðstoð maka og stundum ekki?
Þarft er að nefna í þessu sambandi að það er löngu orðið tímabært að stytta vinnudaginn á Íslandi. 8-9 tíma vinnudagur með ferðum til og frá vinnu, er einfaldlega of langur og spyrja má hvort hann sé ekki óþarflega langur miðað við þá auknu skilvirkni sem tækniþróun síðustu áratuga hefði átt að skila?
Á þeim fáu klukkustundum sem eftir eru í sólarhringnum eftir að vinnudegi líkur gefst varla tími til að sinna öðrum mikilvægum verkefnum eins og nægri hreyfingu, réttri næringu, nægum svefni, góðu barnauppeldi, samveru með maka, vinum eða fjölskyldu .
Þess vegna verður heilsan stundum undan að láta með tilheyrandi skerðingu á lífsgæðum fyrir þá sem í því lenda og fyrir samfélagið sem verður fátæklegra við að missa fólk út af vinnumarkaði.
Þetta er alvöru mál og á því þarf að taka af alvöru, með alvöru lausnum.